Dokument, zatwierdzający fundację i uposażenie klasztoru cystersów w Łeknie to dla archiwów państwowych najstarszy a dla Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie jeden z najstarszych dokumentów w ich zasobach. Jest on wyrazem wysokiej kultury piśmienniczej i teologicznej w dawnej Polsce. Przenosi nas w odległe czasy, w drugą połowę XII wieku, i jest pięknym świadectwem tego, jak Kościół katolicki od wieków kroczy przez historię Polski i dusze Polaków. Rycerz Zbylut zaprosił na swoje ziemie zakonników oraz ofiarował im uposażenie, a przez to dał wyraz trosce o zbawienie nie tylko własne, ale i rzesz prostego ludu, który pracował na wielkopolskiej ziemi. Civis Poloniae, jak o nim mówi dokument, kierował się ideą „świętej wymiany”, w myśl której chrześcijanin oddaje swe dobra doczesne, by otrzymać wieczne. Odtąd wymienione na piśmie dobra doczesne Zbyluta miały służyć cystersom, którzy odznaczali się ubóstwem i surowością obyczajów, żyli w ciszy i samotności. Arcybiskup gnieźnieński Jan, przykładając do dokumentu swoją pieczęć, nie tylko pochwalał czyn Zbyluta, ale też prawnie erygował klasztor. Dokument stawia nam zatem przed oczy pobożnego rycerza, zatroskanego o rozwój Kościoła arcybiskupa, pracowitych i rozmodlonych cystersów oraz stających na świadków polskich komesów. (...)

Wyrażam przekonanie, że niniejsza publikacja Pana Profesora Andrzeja M. Wyrwy, od lat badającego klasztory cystersów w Łeknie i Wągrowcu, przyczyni się do rozpropagowania wiedzy o dokumencie Zbyluta oraz o wspomnianym klasztorze. Na ręce Pana Profesora kieruję wyrazy podziękowania wobec wszystkich, którzy przyczynili się do powstania tego opracowania.

Niech Państwu oraz czytelnikom przyświeca wskazówka i zachęta św. Grzegorza Wielkiego, papieża: Nie odważamy się zatem, bracia, zachęcać was, abyście porzucili wszystko; wszakże jeśli zechcecie, to nawet zatrzymując, opuścicie, jeżeli tak używać będziecie dóbr doczesnych, by całym sercem dążyć do wiecznych. Ten bowiem używa dóbr doczesnych, jakby ich nie używał, kto zewnętrznie korzysta z koniecznych środków do życia, ale nie zezwala im zapanować nad duchem (Homilie do Ewangelii, księga II, homilia XIII).

z wstępu - † Wojciech Polak, Arcybiskup Metropolita Gnieźnieński, Prymas Polski

Wstęp, omówienie i komentarz Andrzej M. Wyrwa

Tłumaczenie Anna Strzelecka.

Wydawca Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy z siedzibą w Dziekanowicach

Projekt: Wydawnictwo Pejzaż, 2016

Format B5 oprawa twarda 112 stron.